1970’DE VALİ CEMAL ORHAN MİRKELAM’IN DÖNEMİNDE GERÇEKLEŞEN MEŞHUR FINDIK MİTİNGİ.
Vali Cemal Orhan Mirkelam’ın başı sadece 1967 Temmuz ayındaki yol yürüyüşü ile derde kalmamıştı. Yine 8 Temmuz 1970 Çarşamba günü yapılan ve Ordu sosyal hadiseleri arasında yerini alan büyük fındık mitingi sırasında da Ordu Valisi olan Orhan Cemal Mirkelam, fındık mitinginde gelişen olaylar karşısında önlemler almaya çalışmış ama çok da etkili olamamıştı. İşte o fındık mitinginde yaşanan olaylardan günümüze kalan gelişmelerin satır başları şöyleydi…
Sabah saat 10’da Ordu’da başlayan fındık mitinginin öğlen saat 12’ de sona ermesi planlanmıştı. Ordu Muhtarlar Cemiyetinin yayınladığı bildiride talep ettikleri isteklere uygun olarak, başlayan fındık mitingi sırasında herhangi bir olay meydana gelmemişti. Miting için şehir stadyumu yanındaki alana toplanan kalabalıklara ilk önce Kayabaşı Muhtarı Kemal Baysal hitap etmiş, fındık fiyatı hususunda faaliyet göstermeyen Milletvekillerini ve Hükümeti tenkit etmişti. Daha sonra Atabey Manavoğlu, Kemal Akata konuşmuşlar, Kemal Akata fındık taban fiyatının 890 kuruş olması üzerinde durmuştu. Yine Cemil Yüksel, Bulancak’tan Kadın Çatal, Perşembe’den Mehmet Altınordu, Ordu’dan Kadın Sarıyar kürsüye çıkıp konuşanlar arasındaydı. Asıl en sert konuşmayı Fatsa’dan mitinge gelen Fikri Sönmez ve Ziya Yılmaz yapmışlardı. Fatsa’dan gelen Fikri Sönmez’in miting sonuna doğru yaptığı konuşmalar neticesinde miting için toplanan kalabalıklar asıl gayelerinden uzaklaşmıştı.
Saat 12’de planladığı gibi toplantı nihayete erdikten sonra mitingi tertipleyen komitenin kontrolü dışında gelişmeler ortaya çıkmaya başlamıştı. Miting meydanından onbeş dakika kadar önce hareket eden, bir gruba ait altı adet vasıta, Recai Bey köşkü (Ahmet Cemal Mağden’in konağı) önünde sahil karayolunu kesmişler, yolu araç trafiğine kapatmışlardı. Mitingden ayrılan kalabalık topluluklar, Samsun Trabzon karayoluna doğru hızla akmaya başlamıştı. Önce bu durum halka çocuk işi gibi gelmişti. Fakat zaman geçip, vasıtalar yolun iki yanında hareketsiz kalınca iş büyümüştü. Hele askeri birlikte gelip yolun kesilen kısmının karşısında yer alınca işin ciddiyeti anlaşılmıştı. Burada toplananlar kapattıkları ana karayolu üzerinde her türlü gidiş ve gelişi engellemeyi başarmıştı. Sonunda eylemciler, anayasa teminatı altında bulunan seyahat hürriyetini engelleyerek, Samsun-Trabzon yolunu trafiğe kapatmışlardı.
Artık olan olmuş ve üreticinin hakkını savunan eylemciler “Askeri Birlik” ile halkı karşı karşıya getirmişlerdi. Bu durumda Ordu Valisi Cemal Orhan Mirkelam, bir minibüsün üzerine çıkarak direnişçilere şu şekilde seslenmişti:
“Devlet yolunu kapamaya hakkınız yoktur. Yaptığınız iş kanunsuzdur. Mitinginiz bitmiştir. Devletin temsilcisi olarak yolu açacağım” Valinin konuşması sessizlik içinde dinlenmişti. Ama kimse yerinden kıpırdamıyordu. Eylemciler “Asker bize vuramaz. Oğlum bana ateş edemez” diyen yaşlı köylüleri kalkan olarak ileri sürüyorlardı. Asker ve halk göz göze gelince buruk bir his doğuyordu insanın içine… Samsun-Ordu yolunda trafik kapatılınca hastalar ve cenazeler bekletilmiş, pazara gelen köylü vatandaşlar da köyüne dönemeyerek sokaklarda gecelemişlerdi.
Ordu Valisi Cemal Orhan Mirkelam, Jandarma Genel Komutanlığı Kurmay Başkanı Tümgeneral Mahmut Ülker ve bazı jandarma komutanları, bir Piyade Yüzbaşısı komutasındaki askeri birlik, sahil yolu kenarında bulunan tarihi Ahmet Cemal Maden köşkünün önünde biriken göstericilerin yanına gelmişlerdi.
Olaylar sırasında Ordu’da olan Jandarma Genel Komutanlığı Kurmay Başkanı Mahmut Ülker gencine ihtiyarına “yolu açın” diye rica ediyordu. Dinlemiyorlardı. Karşısına fırlayan eylemci bir gence General dönüp “ Bak oğlum gençsiniz. Devlet yolunu kapatmakla bir şey elde edemezsiniz. Fındık meselesi bütün detaylarıyla hükümete aksetmiştir. Yolda bunca vasıta kaldı. İçinde hastası olan, işine yetişmesi icap eden ve turistler var çok ayıp oluyor” diye söylenmesine rağmen bir hareketlenme yoktu. Vali Cemal Orhan Mirkelam’dan sonra Kurmay Albay Mahmut Ülker de çok rica etmesine rağmen, Ordu-Samsun karayolunu bir türlü açtırmaya muvaffak olamamışlardı. Sert hareketler, tehditler göstericileri yine etkilememiş ve fayda vermemişti.
Bu fırsattan istifade ederek çarşıya pazara doğru dağılan bir kısım göstericiler ellerinde sopa, taş olduğu halde Hasan Çebi’nin Fındık Fabrikasını, Turist Otelini, Deniz Gazinosunu, Gülistan Gazinosunu, Millet Sinemasını tahrip etmişler ve sahildeki birçok apartmanın camlarını taşlarla kırmışlardı. Şehirde bulunan tüm açık işyerlerini de kapattırmışlardı.
Daha sonra Köprübaşı bölgesinde silahlar patlamaya başlamış, göstericilerden bir gurup Y. K.’ın binası üzerine yürümüş ve silahlı müsademe başlamıştı. Fındık tüccarı yürüyüş yapan göstericilerin üzerine ateş açması sonucu, Şahin Çavuşoğlu adlı 60 yaşındaki bir köylü de ölmüş, aynı bölge de üç kişi daha yaralanmıştı.
Bu şekilde olayların büyümesi üzerine iyice tahrik olan toplumun yarattığı hadiseler sürekli artmaya başlamıştı. Bir süre sonra Samsun’dan getirtilen güvenlik kuvvetleri ile halk karşı karşıya gelmiş; askeri birliğe tezahüratlar yapılmış, birliğin komutanı omuzlarda taşınmış, askeri generalin ricaları nümayiş yapan halkın üzerinde hiçbir etki yapmamış, sonunda devletin otoritesi de zedelenmişti. Gerek emniyet kuvvetleri ve gerek halktan gördükleri sert tepkiler karşısında, birçok eylemci hedeflerine ulaşamamışlar, bazı binaların camlarını taş atarak kırmakla, bazı fındık tüccarların iş yerlerini tahrip etmekle yetinebilmişlerdi.
Güvenlik kuvvetleri olayları bastırmaya yeterli gelmemesi üzerine kentte hadiselerin bir yerden sonra daha fazla büyümesini engellemek için sonunda akil insanlar da devreye girmişti. Orduluların her zamanki meşhur sağduyusu toplumsal bir iç çatışmayı tam zamanında önlemişti. Samsun-Trabzon karayolu gece saat 11,30’da trafiğe açılmış, olaylar gece saat 12 civarında sona ermişti.
Sonuçta Ordu Fındık mitingi, Ordu adliye yargısına intikal etmiş, olaylar hakkında birçok dava açılmıştı. Mitingden sonra çıkan olaylar için Ordu polisi geniş bir soruşturma açmıştı. Olaylara karışan 103 kişinin kimliği tespit edilerek yakalanmış ve nezarete alınmıştı. Vatandaşların seyahatine, esnafın ticaretine mani olmak, tecavüz ve tahribatta bulunmak gibi suçlardan kimlikleri tespit edilip yakalanan 103 kişi Cumhuriyet Savcılığına sevk edilmişlerdi. Ordu Valisi Cemal Orhan Mirkelam denilince onun vazifeli olduğu bir dönemde olaylı biçimde yaşanan bu fındık mitingi hatırlanmaktadır.
Hazırlayan: Naim Güney
