ORDU’DA BİRÇOK ALANDA MÜTEŞEBBİS FAALİYETLERİ OLAN VALİ ALİ RIZA AYDOS (1972-1975)
Bu girişimler ve talepler genelde Ordu’da kabul görmüştür. Ama vali Ali Rıza Aydos öncelikle Hükümetin verdiği tayin kararına uymuş ve gereğini derhal yapıp Merkez valisi olmayı kabullenmişti. 13 Ekim 1975 Pazartesi yayınlanan Ordu Sesi Gazetesinde “Valimiz Ali Rıza Aydos’u törenle uğurladık” başlığıyla verdiği manşet haberde kamuoyuna şu bilgiler aktarılmıştı: ” Vali Ali Rıza Aydos Pazar (12.10. 1975) günü şehrimizden ayrılmıştır. Üç yıldan fazla süreden beri ilimizde başarılı hizmetler veren Vali A. Rıza Aydos’un merkeze alınması bütün Orduluları üzmüş bulunuyor ve bu haber günün konusu olmakta devam etmektedir. Haber sadece şehirde değil, il sınırları ve yurt dışında da duyulmuştur.
Arife günü verilen tayin haberlerine önce kimse inanmak istememiştir. Durum sonradan anlaşılınca günün konusu haline gelmiştir. Şehrimizden Başkent Ankara’ya, Valimizin görevinde bırakılması için telgraflar yağmaktadır. Vatandaşlar ayrı ayrı telgraflar çektikleri gibi kuruluş ve dernekler de ayni şekilde telgraflar çekmekte, bazı köyler de toplu halde müracaat etmektedirler. Esnaf Dernekleri Birlik Başkanlığı, Esnaf Kefalet Kooperatif Başkanlığı, Ticaret Ve Ziraat Odaları, Elbiseciler Cemiyeti Başkanlığı Başbakan Demirel’e telgraf çekmiş blunuyor. Vali Ali Rıza Aydos da Perşembe günü İçişleri Bakanlığına bir telgraf çekerek merkez valiliği görevini İstanbul’da sürdürmek istediğini bildirmiştir. Valimizin Ordu’dan tayine gitmesi üzerine bazı özel dostları tarafından ve muhtelif kuruluşlar tarafından veda ziyafetleri verilmiştir. Bu arada Belediye Cuma akşamı, Ticaret ve Ziraat Odaları Cumartesi akşamları birer veda yemekleri düzenlemiştir. Yine Cuma günü Ordu’lu hanımlar da bayan Türkan Aydos onuruna bir yemek tertip etmişlerdir. Vali Aydos, Perşembe, Cuma ve Cumartesi günleri siyasi partiler, daire müdürleri, kuruluşlar ve dostlarını son kez ziyaret ederek veda etmiştir. Vali Aydos dün sabah (Pazar) vali konağı önünden büyük bir kalabalık tarafından törenle uğurlanmıştır. Uzun bir araba konvoyu ise il sınırına kadar Vali Aydos’u yol etmiştir. Kendilerine yeni görev yerinde başarılar diler Ordu’muzu unutmamalarını da istiyor ve bekliyoruz.”
Vali Aydos Merkez Valisi iken 12 Eylül 1980 askeri darbesi de olmuştu. Darbeden bir müddet sonra emekli olan Aydos, faal bir kişi olarak başta ÇAMSAN olmak üzere özel teşebbüse ait birçok tesisin kurulmasında aktif girişimlerde bulunmuş, faaliyete geçirdiği bu şirketlerde genel müdürlük gibi üst düzey görevler de üstlenmişti. Ordu’da unutulmaz hizmetlere imza atan bir dönemin kıymetli idarecilerinden Vali Ali Rıza Aydos, 26 Kasım 1948’de Türkan (Ongal) Hanım’la evlenmişti ve birisi kız, üç çocukları vardı. Başarılarla dolu bir hayatın yanında, özel hayatında da sadeliğe özellikle dikkat eden Ali Rıza Aydos, eşi Türkan Hanımın sosyal faaliyetlerine de yardımcı olmuş, onu daima onure etmişti. Fransızca bilen ve turizm konusunda inceleme yapmak üzere 1965 seensinde 3 ay süre ile Belçika’ya gönderilen Ali Rıza Aydos, Mülkiyeliler Birliği ile Türk İdareciler Derneği’nin üyesi idi.
USTA GAZETECİ HASAN PULUR YORUMLUYOR: “DEVLETİN VALİSİ- PARTİNİN VALİSİ”
5 Haziran 1977 tarihinde TBMM 16. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerin öncesiydi. Bütün partiler seçimde yarışıyor ve adaylarını belirliyordu. Merkez valiliğinden ayrılan Ordu valisi Ali Rıza Aydos’da seçimlerde aday adayı olmuş, kendini tanıtmak için gazetelere çeşitli tanıtım broşürleri yolluyorlardı. Bu tanıtım bültenlerinden birisini de Milliyet gazetesine yollayan Ali Rıza Aydos broşürde dünya görüşleri hakkındaki düşüncelerini ifade etmişti. Vali Aydos’un broşüründe kullandığı ifadelerin iz düşümünü deneyimli gazetecilerden Hasan Pulur “Devletin Valisi, Partinin Valisi” başlığıyla eleştirel anlamda kaleme almıştı. 25 Nisan 1977 tarihli Milliyet Gazetesindeki “Olaylar ve İnsanlar” başlıklı köşede neşredilen Hasan Pulur’un mezkur başlıklı makalesi şöyle idi:
“Aday adayları önseçim için bildirge üzerine bildirge yayınlıyorlar. Kimi hayat hikâyesini anlatıyor, kimi şimdiye kadar yaptığı işleri, kimi de yapacağı işleri..Her gün postadan bu bildirgeler tomar tomar çıkıyor. Hepsinin amacı kendilerinden birer ikişer satır söz etmemiz. Sanki söz edersek Seçileceklermiş gibi…Önseçim fırtınasında bizi kim okur, kim dinler? Ama hatırları kalmasın diye bizim köşeye uyanlardan önümüzdeki günlerde söz etmek istiyoruz. Fakat bugünkü yazımızda AP Balıkesir aday adayı Vali Ali Rıza Aydos’a bir tercih tanıdık. Onun AP’li delegelere yolladığı bildiriyi okumanızı öneririz:
“Muhterem kardeşim. Çok sevdiğim Adalet Partisi’nden adaylığımı koyarak ön seçimlere giriyorum. Benim hakkımda kesin bir kanaat sahibi olabilmeniz için, size kısaca kendimden bahsedeceğim. 1928 yılında Manyas ilçesinin Kızıksa köyünde doğdum. Bu tarihlerde Manyas Bandırma’ya bağlı bir nahiye idi. Bu sebeple Manyaslı olduğum kadar da öz Bandırmalıyım. İlk ve orta tahsilimi ikmal ederek 1948 yılında Siyasal Bilgiler Yüksek Okulu’ndan mezun oldum ve İdarecilik mesleğine
girdim. 1965 yılına kadar birçok ilçelerde kaymakamlık ve mülkiye baş müfettişliği yaptım. 1965 yılında Adalet Partisi’nin tek başına İktidara gelmesi üzerine, Başbakanımız Sayın Süleyman Demirel’in büyük sevgi ve itimadını kazanarak Malatya Valiliğine tayin edildim. Ondan sonra da Kayseri, Konya, Adana ve Ordu illerinde valilik yaptım. 12 seneden beri devam eden valiliğim sırasında binlerce köye yol, su, elektrik, köprü ve okul inşa ettim. Ömrüm köylerde geçti. Her vilâyette köyü ve köylüyü çok sevdim. Çünkü ben de bir köylü çocuğuyum. Bundan sonra artık memleketim olan Balıkesir’e, onun İlçelerine ve köylerine hizmet etmek istiyorum. İşte adaylığımı koymamın gerçek sebebi budur.
Ben ve akrabalarım kurulduğu günden beri Adalet Partili’yiz. Rahmetli babam, İsmail Aydos, 1945 yılında Demokrat Parti’nin Manyas’ta kurucusu ve ilk üyelerindendir. Kardeşim Hüsnü Aydos, halen Manyas’ın Kızıksa kasabası Adalet Partili Belediye Başkanıdır. Adalet Partisi Allah’ı ve memleketi sevenlerin partisidir. Türkiye’yi Allahsız ve ahlâksız komünistlerden kurtaracak tek partidir. Genel Başkanımız ve Başbakanımız Türkiye’yi komünistlerden kurtaracak ve Türkiye’yi kalkındıracak tek insandır. İşte bütün bunlara kalpten inanmış bir hemşeriniz olarak adaylığımı Adalet Partisi’nden koyuyorum. Yoklamalarda çok iyi düşünerek ve hiç kimsenin sözüne kanmadan oyunuzu kullanınız. Artık devir değişmiştir. Kafasında hiç bir bilgi olmayan, iki lafı bir araya getiremeyen ve inançsız kimseler bu memlekete hizmet edemez. 12 yıldan beri Adalet Partisinin valiliğini yapıyorum. Hizmet ve eser nasıl yapılır, nasıl takip edilir bunları çok iyi bilirim. Allah bana sizlere hizmeti nasip edecek ise ben de milletvekili seçileyim. İşte bu inançla yoklamalarda oyunuzu bendenize vermenizi diliyor ve istirham ediyorum. Allah seçimlerde Adalet Partisini ve sizleri muvaffak etsin. Selâmlarımı, sevgilerimi ve saygılarımı sunarım, kardeşim.”
Demek aldanmışız Sayın Ali Rıza Aydos! Beş, altı yıl önce Adana’da tanıştırdıkları zaman devletin valisinin elini sıktığımızı sanmıştık. Demek aldanmışız. “12 yıldan beri Adalet Partisinin valiliğini yapıyorum” Ne demektir bu? Çok şükür Adalet Partisi devlet değildir. Hiç bir parti de devlet olmadığı gibi…Ve yine çok şükür Türkiye Cumhuriyeti devleti vardır. Seçilemezseniz yine o devlete kul olacaksınız, partinize değil… Sizden bir cevap bekliyoruz. En azından, “Bu bildiri bana ait değildir, adımı âlet edip bastırıp dağıtmışlardır” diyen bir cevap…”
SON
KAYNAKLAR
50 Ünlü Vali, Meşhur Valiler Kitabı, İçişleri bakanlığı Merkez valileri Bürosu Yayını, 1969-Ankara
Ahmet İhsan Tokgöz, Servetifunun (Uyanış) Dergisi, 3 Kasım 1932, İstanbul
Vala Nurettin, Haber Gazetesi’nden muhtelif tarihlerde makaleler, 1937-1938- İstanbul
Sıtkı Çebi, “Ordu Şehri Hakkında Derlemeler ve Hatıralar” kitabı, ORSEV yayını, 2000-Ordu
İbrahim Dizman, “Ordu’nun 20. Yüzyılı” (1900-1999) Ordu Belediyesi Yayınları, 2006-Ordu
Hikmet Pala “Ordu Tarihinde Olaylar ve İnsanlar” Kitabı, Serüven Yayınları, 2015-Ordu
Adnan Yıldız, ”Ordu Tarihi Yazıları” kitabı, Gece Kitaplığı, 2014-Ankara
Adnan Yıldız “Güzel Ordu Tayyaresi” “Ordu Tarihi Yazıları”, Gece Kitaplığı, 2014-Ankara
Adnan Yıldız, “Tekâmül Gazetesi´nin 10.yıl özel sayısı” Kuzey Yıldızı Dergisi, 2016 Kasım- Ordu
H. Naim Güney, “Ordu’nun Yol ve Köprü hikâyeleri” OBŞB Kültür Yayınları, 2019-Ordu
H. Naim Güney, “Ordu’da Meydana Gelen Doğal Afetler” OBŞB Kültür Yayınları, 2017-Ordu
H. Naim Güney, “Ordu’da İz Bırakmış Yazarlar Antolojisi” adlı Gece Kitaplığı Yayını, 2017-Ordu
H. Naim Güney, “Ordu’nun Toplumsal tarihçesi” adlı Gece Kitaplığı kitabı, 2017-Ordu
H. Naim Güney, “Eski Vergiler” adlı kitabı, OSMMO Yayınları, 2017-Ordu
H. Naim Güney, “Geçmişten Günümüze Ordu Kenti” kitabı, Gece Kitaplığı Yayınları, 2017-Ordu
H. Naim Güney, “Ordu’nun Denizle İç içe geçen Yılları” kitabı OBŞB Kültür Yayınları, 2017-Ordu
H. Naim Güney, “Vala Nurettin’in Ünye Ordu Mektupları” kitabı, Gece Kitaplığı Yyn, 2022-Ordu
H.Naim Güney, “Ordu’dan Portreler” adlı kitabı, Gece Kitaplığı Yayınları, 2024-Ankara
H.Naim Güney, “Erken Cumhuriyet Yıllarında Ordu Vilayeti (1923-1950) , Gece Kitaplığı, 2024-Ankara
“Ordu İlinde Birinci Köy Bayramı 18 Mart 1937” Halkevi Yayınları, Gürses Basımevi, 1938-Ordu
Ordu Tekâmül Gazetesinin (1925-1935) arasında yayınlanmış muhtelif nüshaları-Ordu
Ordu Gürses Gazetesinin (1951-1970) arasında yayınlanmış muhtelif nüshaları-Ordu
Ordu Güzelordu Gazetesi’nin (1920-1950) arasında yayınlanmış muhtelif nüshaları-Ordu
Ordu Sesi Gazetesi’nin (1967-1975) arasında yayınlanmış muhtelif nüshaları-Ordu
Ordu haber Gazetesinin (1970-1980) arasında neşredilmiş muhtelif nüshaları-Ordu
Ordu Vilayet Gazetesine ait nüshalar, (1940-1941 ve 1942) Vilayet Matbaası-Ordu
Cemal Nadir, Türkiye Salon ve İlanat Gazetesi eki, İktisadi ve Ticari Ordu Rehberi, 1926- İstanbul
Doç. Dr. Hadiye Yılmaz, “Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi,” “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamelerinde Ordu Vilayeti (1925-1927)” adlı araştırma makalesi, 2016
